طوفان[۱] عبارت است از آشفتگی شدید جوی و اختلال شدید فشار هوا. گاه بر اثر برخورد دو جبهه هوای سرد و گرم، طوفانی به وقوع می‌پیوندد که می‌تواند موجب قطع درختان، خرابی ساختمانها و شکستن شیشه‌ها شود. گردباد در نقاط مختلف به صورت تندباد، گردباد دریایی یا گردباد خشکی ظاهر می‌شوند. وقوع طوفان اغلب با باران‌های شدید و سیل‌آسا همراه‌است.[۲] طوفان‌های عظیم و گردبادهای دریایی معمولاً در عرض‌های نزدیک به استوا رخ می‌دهند و از قدرت تخریب زیادی برخوردارند.
واژه‌شناسی
بنا بر لغتنامه دهخدا طوفان در لغت به معنی انقلابات سخت هوا و باران سخت است. همچنین به هرچیزی که بسیار بزرگ و غالب باشد و همه را فروگیرد گفته می‌شود. واژه «طوفان» معرب از ریشهٔ یونانی اسـت.
واژه توفان در معنای واژه فارسی‌شده "طوفان" امروز در زبان فارسی جا افتاده است. این واژه از واژگان مصوب در "فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان" است که برابرنهاده‌ای برای واژهٔ storm برگزیده شده است و در توضیح آن آمده است: "[علوم جَوّ] حالت آشفتگی در جوّ که بر سطح زمین تأثیر بگذارد و نشان‌دهندهٔ هوای نامساعد و احتمالاً مخرب باشد"در "فرهنگ نام‌ها"، توفان (= "طوفان" (تلفظ: tufān))، جریان هوایی بسیار شدید معمولاًَ همراه باران، برف، تگرگ یا رعد و برق؛" و نیز "غوغا ، هیاهو" تعریف شده است.در فرهنگ عمید با اشاره به ریشه‌شناسی آن از واژگان یونانی آن را مترداف با "طوفان" معرفی کرده است. همچنین در برابر این سرواژه در فرهنگ معین آمده است: ۱ - باد سخت . ۲ - جوش و خروش.
در فرهنگ معین سرواژهٔ دیگری برای «توفان» نیز وجود دارد که اصل آن از زبان فارسی بوده و صفت فاعلی از مصدر توفیدن اسـت، به معنی شور و غوغا کننده، فریاد کننده و غُران.
طوفان‌ها و توفندهای معروف
طوفان شن در شرایطی رخ می‌دهد که شرایط اقلیمی طوفان در مناطقی به‌وجود آید که از پوشش گیاهی مناسب برخوردار نبوده و کانون بحران طوفان، حساس به فرسایش باد باشد.
توفان درچیو طوفانیست با باد گرم که برخلاف سایر طوفان‌ها معمولاً مسیر مستقیمی را طی می‌کند.
توفان آیک که همراه با سیل و آب‌گرفتگی بوده و خسارات زیادی وارد نموده‌است.
توفان کاترینا از فاجعه بارترین طوفان‌های تاریخ آمریکا بوده‌است.
توفان گنو که منطقه ساحلی را در شمال شرق اقیانوس هند و دریای عمان در نوردید.
توفان گوستاو از طوفان‌های شدید در آمریکا بود.
توفان مغناطیسی پدیده‌ای نجومی است. توفان‌های خورشیدی، توفان‌های زحلی و توفان‌های مریخی از نوع این پدیده هستند.
توفان موسمی یا مانسون. طوفانی است که هر سال از خردادماه تا مهرماه در هندوستان و هندوچین جریان دارد.